Sinema’da Antisosyal Kişilik Bozukluğu

Sosyopati, antisosyal kişilik bozukluğu olarak isimlendirilen psikolojik hastalığın gayri resmî adıdır. Antisosyal kişilik bozukluğu, aklî bir bozukluk (düzensizlik) olup, Amerikan Psikiyatri Derneği’nin Teşhis ve İstatistik Rehberinde şöyle tarif edilmektedir: “Teşhis için temel özellik, çocukluk veya ilk ergenlik çağında başlayıp yetişkinlik çağında da devam eden, diğer insanların hakları ile ilgili daimî bir umursamazlık ve ihlâl seyridir.” Hastalığın temel özellikleri olarak sayılan hususlar, hilekârlık ve manipülasyondur. Bu sebeple, teşhisi koyarken, muayene edilen ferdin haricindeki kaynaklardan malzeme (delil) toplamak zaruridir. Ayrıca fert, 18 veya daha büyük yaşta olmasına ilâveten belgelenmiş 15 yaş öncesi davranış bozukluğu hikâyesine (tarihçesine) de sahip olmalıdır.

Antisosyal kişilik bozukluğunun kriterleri; Spitzer, Endicott ve Robbins (1978) tarafından geliştirilmiş bulunan “araştırma teşhis kriterleri” nden alınmıştır. DSM–IV’ ün geliştirilmesi esnasında araştırma verilerine aşırı derecede önem verildiği, fakat empati yokluğu, sathî câzibe ve kendi kıymetini sun’î olarak şişirme gibi daha geleneksel psikopatik özelliklere yeterince önem verilmediği yollu bir endişe vardı. Fakat yazarlar tarafından yürütülen saha çalışmasının ön verileri, Hare ve diğ. (1992) tarafından geliştirilen Psikopati Kontrol Listesinden alınan bazı psikopati özelliklerinin güvenilir bir şekilde ölçülmelerinin zor olduğunu göstermiş, bu sebeple de teşhis kriterlerine dâhil edilmemişlerdir. Merhametsizlik bir örnektir. Antisosyal şahıs, suçluluk veya merhamet duygusu izhar edebilir yahut özürler ve mantıklılaştırmalar beyan edebilir. Fakat, bizzat suç teşkil eden fiillerin tarihçesi, çok az merhamet veya suçluluk duygusu intibaı verir.

Antisosyal kişi, çocukluktan itibaren yalan söyleme, hırsızlık, saldırganlık, taciz, tecavüz, madde kullanımı ve yasadışı aktivitelerde bulunma gibi davranışlar sergiler. Sürekli bir sinirlilik, gerginlik ve huzursuzluk yaşar. Engellenmeye toleransı yoktur. Başkalarının haklarına karşı saygısızca davranır, başkalarına zarar verme, aldatma, aşağılama, herkesi egemenliği altına almaya çabalama ve sorumluluk, bu kişilik yapısının en önemli özelliklerindendir. Yalan söylediğinin ya da dürüst davranmadığının ortaya çıkması durumunda masum rolüne bürünür, haksız yere suçlandığını iddia eder.

Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip kişi temelde reddedilmekten (sevilmemekten, değer verilmemekten) korktuğu için başkalarını reddeder (örn, şiddet uygular). Bunu yaparken de elbette saldırganlığını haklı çıkaracak gerekçeler arar. Eşin herhangi bir davranışı (örn, kendisini kıskandırmaya çalıştığı, ütülenmemiş kravat ya da masanın tozu gibi), stres, ilaçların etkisi ya da ekonomik güçlükler bu gerekçelerden bazılarıdır.

Sinema’da Antisosyal Kişilik Bozukluğu

1) American History X (Tony Kaye, 1998)